هم اندیشی چگونگی اشتغال به کار دانش آموختگان رشته های مختلف علوم جغرافیایی در ایران با شرکت مسئولین انجمن های علمی علوم جغرافیایی، اساتید و صاحب نظران رشته های مختلف علوم جغرافیایی، نمایندگان محترم دستگاه های اجرایی، رؤسای دانشکده های علوم جغرافیایی (دانشگاه خوارزمی، دانشگاه تربیت معلم)، مدیران محترم گروه های جغرافیا از دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه پیام نور در تاریخ 14/11/1394 از ساعت 8:30 لغایت 12 در دانشکده جغرافیای دانشگاه تهران برگزار شد.

در این جلسه ابتدا دکتر ابراهیم مقیمی رئیس محترم دانشکده جغرافیا، ضمن خوش آمدگویی به مدعوین محترم و تبریک دهه فجر فرمودند: جامعه علمی علوم جغرافیایی در ایران در مقایسه با دیگر جوامع علمی، یک جامعه کوچک به لحاظ کثرت و جامع به لحاظ موضوع و محتوا محسوب می شود. مقایسه اشتغال دانش­آموختگان علوم جغرافیا با دیگر رشته ها مثل حقوق، کامپیوتر و بعضی رشته های علوم پایه از رتبه نامطلوبی برخوردار نیست ولی نیازمند کار بیشتر برای جذب بیشتر دانش آموختگان علوم جغرافیایی در دو بخش دولتی و خصوصی است. وی ضمن طرح این سوال که چرا در فراخوان استخدام، خبری از جذب فارغ التحصیلان جغرافیا نبود و چرا دستگاه های اجرایی دولتی در مورد جذب فارغ التحصیلان رشته های مختلف علوم جغرافیایی با توجه به ضرورتی که جامعه انسانی و طبیعی ایران برای بهبود وضعیت خود دارد، به آن توجهی نشان نمی دهند اظهار داشت: این بی توجهی نشان دهنده عدم اطلاع دستگاه های اجرایی دولتی از کمیت و کیفیت فارغ التحصیلان رشته های مختلف علوم جغرافیایی است. وی اشاره کردند اینکه ما نیاز اساسی به متخصص علوم محیطی و کارشناس مطالعات و راهبردهای جغرافیایی داریم، شکی نیست و ضروری است که دست اندر کاران امور جذب و استخدام نیرو در بخش دولتی و خصوصی و عمومی  به فارغ التحصیلان رشته های مختلف علوم جغرافیایی نیز توجه نمایند. وی توجه به محتوای آنچه که آموزش می دهیم همسو با آنچه که نیاز جامعه است و توجه به آنچه که در آینده به آن نیاز داریم را دو رکن اساسی برای بالندگی دانش آموختگان علوم جغرافیایی دانست و توجه به نیازهای بخش خصوصی و ایجاد انگیزه کار آفرینی برای دانش آموختگان علوم جغرافیایی را یک ضرورت تلقی کرد و بیان داشتند که دانش آموختگان علوم جغرافیایی از طریق انجمن ها، گروه های علمی، افراد و شخصیت های تاثیرگذار و کارآفرین بتوانند کسب و کار مناسب را برای ادامه زندگی خود برگزینند. وی از جمله راهبردهای آموزشی و پژوهشی دانشکده جغرافیا را حرکت به سمت کارآفرینی دانست به نحوی که دانشجویان علوم جغرافیا بتوانند بعد از فارغ التحصیل شدن کسب و کار مناسبی را انتخاب و در تأمین نیازهای بخش خصوصی و عمومی مشارکت کنند. وی اشاره نمودند مساحت ایران حدود یک میلیون و هفتصد هزار کیلومتر مربع و جمعیت حدود هشتاد میلیون نفر، تعداد دانش آموختگان علوم جغرافیایی که بعد از انقلاب و تاکنون به حدود سی هزار نفر رسیده است، کیفیت نسبت دانش آموختگان به جمعیت و مساحت و نیاز ایران چگونه است؟ با توجه به ویژگی های خاص جغرافیایی (اعم از انسانی و طبیعی) این نسبت جای بسیار کار دارد، مزیت های جغرافیایی ایران بسیار زیاد است و باید توسط همین دانش آموختگان شناخته شود و استفاده شود. وی تعداد اعضای هیئت علمی شاغل در دانشگاه های دولتی، آزاد و خصوصی را حدود سی صدو پنجاه نفر عنوان کرد و اشاره نمودند که این تعداد پتانسیل مناسبی برای آموزش، پژوهش، کارآفرینی و ایجاد کسب و کار محسوب می شوند. در ادامه هر یک از اعضای حاضر در جلسه به بیان دیدگاه های خود در خصوص وضعیت اشتغال دانش آموختگان علوم جغرافیایی پرداختند.

دکتر حافظ نیا رئیس محترم کمیته برنامه ریزی علوم جغرافیایی و استاد محترم دانشگاه تربیت مدرس اشاره فرمودند مسئله اشتغال در جغرافیا یک مسئله قدیمی و ریشه دار است و نیاز به این است که راهکارهای تخصصی، سیاسی و ترکیبی برای این موضوع مهم اندیشیده شود. همچنین وی ضرورت ورود به رویکردهای اداری و توجه معاونت های نیروی انسانی برای جذب فارغ التحصیلان را یک ضرورت دانست و بخش خصوصی را به عنوان بخش مهم و اساسی برای جذب فارغ التحصیلان رشته های مختلف علوم جغرافیایی معرفی کرد. وی اشاره کردند در بخش خصوصی پتانسیل های بسیار بالایی برای جذب فارغ التحصیلان وجود دارد که ناشناخته است و باید به آن توجه شود.

دکتر علوی پناه استاد و مدیر محترم گروه سنجش از دور دانشگاه تهران  بیان کردند که علم راه خود را پیدا می کند و بنابراین دانش آموختگان علوم جغرافیایی که خوب علم آموزی کرده باشند شغل خود را نیز در می یابند. ایشان اشاره کردند جغرافیا آشناترین نام برای مردم ایران است و تجدید نظر نسبت به بسیاری از مسائل آموزشی، پژوهشی و محتوایی هم سو با نیازهای اجتماعی یک ضرورت است. وی در طرح این سوال که بیشترین چالش های محیطی را علوم جغرافیایی میتوانند حل کنند اما چرا حداقل حضور را دارند، نیازمند یک آسیب شناسی دانست. خوشبختانه در مورد فارغ التحصیلان سنجش از دور و GIS بازار کار مناسبی وجود دارد.

دکتر بازگیر عضو محترم هیئت علمی گروه جغرافیای طبیعی دانشگاه تهران، تغییر سرفصل های دروس بر اساس نیازهای سازمان های مرتبط با علوم جغرافیایی و کاهش ورودی های مقاطع مختلف تحصیلی علوم جغرافیایی، به خصوص مقطع کارشناسی(چه در دانشگاه های دولتی، پیام نور و چه در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی ) را به عنوان پیشنهاداتی برای کمک به  اشتغال زایی مطرح نمودند و اظهار داشتند برای جذب فارغ التحصیلان آب و هواشناسی فعالیت هایی در دست انجام است.

دکتر مطیعی معاون محترم آموزشی و استاد دانشگاه تهران بیان نمودند که معضل بزرگ اقتصاد ایران، بیکاری و پیامد های آن همچون مشکلات فقر و ناهنجاری های روانی، طلاق، بزهکاری و روسپیگری، مهاجرت، قاچاق مواد مخدر و ... می باشد. برای کاهش بیکاری که آرامش و آسایش اجتماعی و افزایش درآمد ملی را از طریق تولید سبب می شود، باید برنامه ریزی کرد، تا فرایند توسعه جامعه ایران عملی شود. در ایران بیکاری عمدتا دامن گیر جوانان و افراد تحصیلکرده، و در کشورهای توسعه یافته، افراد مسن و بی مهارت را شامل می شود. وی اشاره کردند که بیکاری تحصیلکردگان در ایران به دلایل ساختاری؛ ناکارآمدی آموزشی (70 درصد دانشجویان در حوزه های نظری تحصیل می کنند)، افزایش عرضه نیروی کار، کمبود سرمایه گذاری تولیدی، افزایش نرخ مشارکت زنان در فعالیت های اقتصادی، جوانی جمعیت، در مجموع عدم تعادل درعرضه و تقاضای نیروی کار برای فارغ التحصیلان دانشگاهی است. ایشان اشاره کردند بیشترین درصد بیکاران تحصیلکرده ایران به ترتیب در رشته های؛ علوم کامپیوتر 2/27 درصد، کشاورزی 27 درصد، محیط زیست 27 درصد، معماری و ساختمان 3/25، صنایع 25 درصد، هنر 3/23 درصد، علوم زیستی 2/23، مهندسی 9/22 درصد، علوم اجتماعی 22 درصد، علوم فیزیکی 9/21، حقوق 20 درصد است و رفع مشکل بیکاری جوانان دانشگاهی با اجرای صحیح نظام آموزشی، مهارت و فناوری امکانپذیر است. اجرای برنامه های درسی مورد نیاز جامعه در دانشگاهها، حذف مراکز آموزشی بی کیفیت در آموزش و پژوهش، بررسی مجدد عملکرد مراکز آموزشی کشور به لحاظ هیئت علمی و امکانات و فضای آموزشی، بکارگیری نیروهای مستعد فارغ التحصیل از دانشگاه ها، برای ایجاد این روحیه که جوانان مستعد و توانمند تحصیلی در اولویت جذب می باشند، رعایت شایسته سالاری علمی در جذب هیئت علمی و نیروهای مورد نیاز دانشگاه ها، عملی است.

دکتر جعفربیگلو رئیس محترم مؤسسه جغرافیا و عضو هیئت علمی گروه جغرافیای طبیعی ضمن بیان اینکه بازنگری رشته های مختلف علوم جغرافیایی وقت بر است و باید برای آن برنامه ریزی داشته باشیم و نباید آن را عجولانه تهیه کنیم، اشاره نمودند که در این بازنگری ضروری است به مسئله کار آفرینی و اشتغال دانشجویان توجه ویژه شود به نحوی که نیازمندان به دانش جغرافیا بتوانند از این آموزش ها بهره مند شوند. همچنین ایشان اشاره نمودند ارزیابی درونی به به عنوان یک ضرورت در جامعه جغرافیا احساس می شود و نیازمند این هستیم که متناسب با ساختار ارزیابی که در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری داریم خود را مورد ارزیابی قرار دهیم.

دکتر رضوانی معاون محترم پژوهشی و فناوری دانشکده و رئیس انجمن جغرافیای روستایی ایران، بازنگری درنظام فنی و اجرایی کشور در راستای ارتقای جایگاه علوم جغرافیا در این عرصه(خدمات مشاوره)، مکاتبه با دستگاههای اجرایی به گونه ای که در بازنگری پست های سازمانی و شرایط احراز شغل شاخه علوم جغرافیا را مد نظر قرار بدهند، مطرح کردند.  ایشان بیان کردند برنامه درسی رشته جغرافیا باید تقاضا محور باشد و متناسب با روز و بازار کار تعریف شود و در صورت تناسب بین دانشجو و استاد و کیفیت بالای آموزش دانشجویان می توانند بعد از دوران تحصیل در بازار، کار پیدا کنند. وی حرکت به سمت بخش خصوصی را به عنوان یک عامل مهم دانست .

دکتر شعبانی اقدم مشاور محترم معاونت  توسعه مدیریت و منابع انسانی وزارت کشور اشاره نمودند در تقسیمات کشوری و مطالعات استانی، ما از دانش آموختگان علوم جغرافیایی به خصوص GIS و سنجش از دور استفاده برده و می بریم و اکنون نیز با ایجاد رسته های شغلی تخصصی و پیشنهاد آن به سازمان مدیریت و برنامه ریزی اقدامات مطلوبی انجام داده ایم و بعضی از رشته های علوم جغرافیا را در این اقدامات منظور کرده ایم. وزارت کشور بنا، بر این دارد که از دانش آموختگان علوم جغرافیایی به شکل مطلوب استفاده نماید.

دکتر درویشی عضو محترم هیئت علمی گروه سنجش از دور و GIS بیان کردند به نظر بنده مشکل بیکاری که بصورت یک معضل ملی مطرح است شامل علوم جغرافیایی نیز می شود. علاوه بر مشکلات ملی بیکاری، مشکل زیرساختی علمی و فنی این دانشجویان که ناشی از ضعف در توانایی های علمی و عملی آنها می باشد نیز می بایست مورد کنکاش قرار گیرد. ایشان  در ادامه بیان کردند که  علوم جغرافیایی در حیطه علوم طبیعی و تجربی می باشد ولی متاسفانه ورودی های این رشته ها از دیپلم های علوم انسانی می باشند که با علوم طبیعی و تجربی میانه خوبی ندارند. بنابراین می بایست زیرساخت های علمی ورود دانشجویان در گام اول تقویت گردد. تحقق این امر از طریق افزایش تعداد واحدهای علوم پایه شامل ریاضی، آمار،‌ فیزیک و زیست و زمین شناسی در کنار مباحث درسی مربوط به گرایش های جغرافیا منجر به تقویت بنیه های علمی دانشجویان می گردد. وی افزایش تعداد واحدهای علوم کاربردی ژئوانفورماتیک  را عاملی در جهت تقویت توانایی های عملی دانشجویان دانستند.

دکتر توکلی نیا رئیس محترم دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی اشاره نمودند خودباوری در دانشجویان رشته جغرافیا باید تقویت شود و خود باوری به آن ها آموزش داده شود. آموزش های سست و دلسرد کننده در مقطع کارشناسی در سطح کشور وجود دارد که سبب می شود آنها به سمت کارآفرینی و افزایش کیفیت مهارت خود حرکت نکنند. از طرفی باید نسبت به پذیرش تعداد دانشجویان جغرافیا تجدید نظر کرد و از همکاران محترمی که مسئولیت کلان دولتی و حاکمیتی دارند، خواست که به دانش آموختگان جغرافیا بیشتر توجه کنند.

جناب آقای حاج احمدی سرپرست محترم مدیریت آموزش و پژوهش سازمان مدیریت بحران کشور، قرار دادن لیست رشته های جغرافیایی در رشته های قابل قبول مشاغل سازمان مدیریت بحران، مشاوره و همکاری تخصصی میان اتحادیه انجمن های جغرافیایی و کارگروه های سازمان و برگزاری جلسه میان  رؤسای انجمن های جغرافیایی و جناب آقای مهندس نجار معاون محترم وزیر و ریاست سازمان مدیریت بحران کشور به منظور بررسی قابلیت ها و توانمندی های انجمن برای کمک به مدیریت بحران کشور را ضروری و راهکاری برای جذب فارغ التحصیلان رشته های مختلف علوم جغرافیایی دانستند.

دکتر پور احمد استاد محترم دانشگاه تهران بیان نمودند که بعد از انقلاب ما به توسعه کمی پرداختیم و آن هم از نوع ناقص. باید در این مورد آسیب شناسی کنیم و از طرفی نباید نگران جغرافیا بود. جغرافیا راه خودش را باز کرده و خواهد کرد و دانش آموختگان رشته جغرافیا با توجه به نیازهای اجتماعی ایران به دانش آموختگان بیکار نخواهند بود. در عین حال پیشنهاد می شود کمیته دائمی پیگیری بخش اشتغال دانش آموختگان علوم جغرافیایی تشکیل شود. همچنین در بازنگری و تدوین برنامه های آموزش علوم جغرافیا، کارآفرینی جدی گرفته شود و انجمن های علمی جغرافیا بخشی از وظایف خود را کمک به جذب فارغ التحصیلان علوم جغرافیایی در بخش دولتی و خصوصی قرار دهند.

دکتر رامشت استاد محترم دانشگاه اصفهان اشاره نمودند جایگاه علوم انسانی شانیت لازم را درمیان ما هنوز پیدا نکرده و ما نباید تصور کنیم که جغرافیا باید مثل دانش فیزیک عمل کند. دنیا پس از سه قرن حاکمیت فیزیکالیسم  و کمی گرایی ما رابه جایی رسانده که نه هوای پاکی داریم نه آب و نه سلامت و نه شهر و نه روستا و نه اقتصاد درستی. وی در ادامه فرمودند بعضی ها این همه اشفتگی را نتیجه به رسمیت نشناختن شأن دانش اجتماعی وانسانی از جمله جغرافیا در مدار مدیریت کلان بشری میدانند.

دکتر قنواتی رئیس محترم دانشکده علوم جغرافیایی دانشگاه خوارزمی بیان کردند  باید رشته های علوم جغرافیایی متناسب با نیازها و زمینه هایی که نظام علمی خاصی متولی آن باشد، تعریف و بر همین اساس ردیف استخدامی درخواست شود. مثلا در کارشناسی لازم است رشته هایی مانند مخاطرات محیطی که برای کشور ما در مقطع کارشناسی بسیار ضروری هستند، با گرایش های سیل ، زلزله، زمین لغزش، نشست زمین و غیره تعریف و سرفصل های مناسب نیز تنظیم نمود. در رشته گردشگری در مقطع کارشناسی نیز لازم است با سرفصل متناسب در دانشکده های علوم جغرافیایی تعریف و دایر شود چون جایگاه واقعی گردشگری در علوم جغرافیایی است. ایشان در ادامه بیان کردند که برای اشتغال فارغ التحصیلان لازم است ابتدا برشور و یا کتابچه هایی حاوی معرفی و توانمندی رشته های مختلف علوم جغرافیایی متناسب با نیازها و زمینه های کاربری تهیه و ضمن ارائه به مدیران و مسئولان سازمان برنامه ریزی درخواست جلسه با آقای دکتر نوبخت معاون محترم رئیس جمهور و تقاضای ردیف استخدامی بر این اساس بشود.

دکتر یمانی استاد محترم دانشگاه تهران و رئیس انجمن ژئومورفولوژی ایران اشاره نمودند که بعضی از رشته های علوم جغرافیایی در مقطع کارشناسی ضرورتی ندارد و مورد نیاز نیست. از طرفی در مقطع کارشناسی عناوین دروس اغلب عاریتی و قرضی هستند، بنابراین ضرورت آسیب شناسی از منظر رشته گرایش ها و دغدغه هایی که همکاران محترم هیئت علمی دانشگاه ها دارند یک ضرورت است و بر این اساس لازم است با ارتقای کیفیت آموزش و آسیب شناسی، به اشتغال دانش آموختگان علوم جغرافیا پرداخت.

دکتر مشکینی رئیس انجمن جغرافیای شهری اشاره کردند مسایل صنفی و اشتغال دانشجویان را میتوان از طریق اتحادیه انجمن های علوم جغرافیا ساماندهی کرد و در دل اتحادیه کمیته ساماندهی را شکل داد. ایشان تاکید کردند  جغرافیا را باید خودمان اول قبول کنیم و بعد به دیگران بقبولانیم و متاسفانه همکاران در این مهم کوتاهی می نمایند.

دکتر کاظمی دانشیار محترم دانشگاه پیام نور، اضافه شدن درسهای مهارتی، نظارت بیشتر بر چگونگی اجرای رشته در دانشگاه ها، تعریف جایگاه شغلی رشته، کنترل و نظارت بر محتوای منابع درسی و حذف درس های بی محتوا را به عنوان مهمترین پیشنهادات خود بیان نمودند.

دکتر زیاری استاد محترم دانشگاه تهران بیان نمودند در فراخوان جذب سازمان اداری و استخدامی متاسفانه اسمی از رشته گرایش های مختلف علوم جغرافیا نیست و این جای سوال است که آیا دانش آموختگان ما توانمندی ندارند یا سازمان های نیازمند اطلاعی ندارند. وی با اشاره به اینکه باید به کیفیت پایان نامه ها و پروژه های کارشناسی توجه ویژه شود، ضرورت پیگیری جذب فارغ التحصیلان علوم جغرافیا از طریق اتحادیه انجمن های علمی جغرافیایی را یک ضرورت دانست.

دکتر قهرودی استاد محترم دانشگاه شهید بهشتی اشاره نمودند: ابزار و تکنیک به دانشجویان توانمندی می دهد و ضروری است در بازنگری رشته های مختلف علوم جغرافیایی در مقطع کارشناسی به کیفیت و کمیت آموزشی ابزار و تکنیک توجه کنیم و مهارت محوری را اساس کار خود قرار دهیم که این مهم به جذب فارغ التحصیلان کمک میکند.

دکتر سلطانی از معاونت اقتصادی و بهره برداری وزارت نیرو اشاره نمودند ما دغدغه بسیار زیادی در زمینه آب و انرژی داریم. کشور ما از این موضوع در رنج است. دانش آموختگان علوم جغرافیایی می توانند متناسب با نیازهایی که بخش خصوصی و بخش دولتی به کیفیت هرچه بیشتر استفاده از آب و انرژی منتهی شود نقش آفرینی داشته باشند و بر این اساس خود را آماده نمایند.

دکتر سید رحیم صفوی عضو محترم هیئت علمی دانشگاه امام حسین و مشاورعالی مقام معظم رهبری و رئیس انجمن ژئوپولتیک ایران بیان کردند که مزیت های سرزمینی ایران به لحاظ جغرافیایی بسیار زیاد است و باید دغدغه کیفیت آموزش علم جغرافیا، دغدغه سرزمینی و دغدغه دانشجویان خود را داشته باشیم به نحوی که بعد از فارغ التحصیل شدن بتوانند هم در زندگی و هم در فضای سرزمینی تاثیرگذار باشند. بر این اساس اتحادیه انجمن های علوم جغرافیا وظیفه خود می داند که در مورد اشتغال این عزیزان چاره جویی نماید.

در پایان جناب دکتر ابراهیم مقیمی رئیس محترم دانشکده ضمن تشکر مجدد از حضار، اشاره نمودند که ان شاالله در نشست های بعدی این مسائل بیشتر واکاوی خواهد شد.ضرورت پرداخت به اشتغال فارغ التحصیلان رشته های مختلف علوم جغرافیایی بیش از آموزش باید به آن توجه شود به نحوی که فرزندان عزیز ما از وقتی که صرف آموزش و پژوهش می کنند و از علاقه ای که برای ورود به علم جغرافیا از خود نشان می دهند بتوانند نتیجه بگیرند.وی نتایج حاصل از این هم اندیشی  را به شرح زیر برشمردند:

1-     تداوم هم اندیشی در فرصت های آینده

2-     مسئولیت پذیری و نقش آفرینی بسیار زیاد اتحادیه انجمن های علوم جغرافیایی برای جذب فارغ التحصیلان

3-     ایجاد کمیته ای برای پیگیری بخش فارغ التحصیلان

4-     توجه به کارآفرینی و اشتغال هنگام بازنگری و تدوین برنامه های آموزشی

5-     تعامل افراد شرکت کننده و مسئولین انجمن ها و اساتید محترم رشته های مختلف علوم جغرافیایی با تصمیم گیرندگان و سیاست گذاران شغلی و حرفه ای در سطح دولتی، بخش خصوصی و عمومی